PNKG RECOVERY CENTER ศูนย์ฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง(Stroke) ระบบประสาท ฟื้นฟูหลังผ่าตัด และผู้สูงอายุ

ทำความสะอาดช่องปาก (Mouth Care) คืออะไร ทำไมสำคัญกับผู้ป่วย

  • Home
  • บทความ
  • ทำความสะอาดช่องปาก (Mouth Care) คืออะไร ทำไมสำคัญกับผู้ป่วย

การทำความสะอาดช่องปาก (Mouth Care) คืออะไร? PNKG Recovery and Elder Care จะพามาทำความรู้จักการพยาบาลพื้นฐานในการดูแลผู้ป่วยและผู้สูงอายุที่มีความสำคัญมากกว่าการทำความสะอาด เพราะการกำจัดเชื้อในช่องปากนอกจากจะช่วยรักษาสุขภาพช่องปากให้กับผู้ป่วยแล้ว ยังช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อที่อาจลุกลามจนทำให้อาการป่วยรุนแรงมากขึ้นได้ด้วย การทำความสะอาดช่องปากสำหรับผู้ป่วยใช้อุปกรณ์อะไรบ้าง และช่วยลดความเสี่ยงจากอาการปอดติดเชื้อ (Pneumonia) หรือปอดอักเสบได้อย่างไร ที่นี่มีคำตอบ

Mouth Care คืออะไร?

คือ การทำความสะอาดช่องปาก ตั้งแต่ฟัน เหงือก ลิ้น เพดานปาก และเยื่อบุช่องปากให้กับผู้ป่วยและผู้สูงอายุ เพื่อกำจัดคราบอาหาร เศษอาหาร และแบคทีเรียที่สะสมในช่องปาก รวมถึงการตรวจเช็กสุขภาพช่องปาก เช่น บาดแผลภายในช่องปาก เพื่อลดความเสี่ยงที่จะทำให้ปอดติดเชื้อ โดยเฉพาะผู้ป่วยที่เป็นโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) ผู้ป่วยพักฟื้นหลังผ่าตัดสมอง ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับการรับรู้และความเข้าใจลดลง และผู้ป่วยที่อยู่โรงพยาบาลเป็นระยะเวลานาน โดยไม่ได้ทำความสะอาดช่องปากเลย เป็นต้น

ทำไมการทำความสะอาดช่องปากสำหรับผู้ป่วยถึงมีความสำคัญ

เนื่องจาก ผู้ป่วยกลุ่มนี้ไม่สามารถแปรงฟันได้ ทำให้มีเชื้อแบคทีเรียในช่องปากสะสมมากขึ้น ประกอบกับสภาวะร่างกายที่ยังอ่อนแอ ทำให้ภูมิต้านทานร่างกายต่ำ หากไม่ได้รับการดูแลที่เหมาะสมและมีประสิทธิภาพจะส่งผลให้มีปัญหาในช่องปาก เช่น 

  • ภาวะเหงือกอักเสบ 
  • เกิดแผลในช่องปาก 
  • และอาจลุกลามไปยังส่วนอื่น ๆ จนนำไปสู่ภาวะปอดติดเชื้อ ซึ่งอาจทำให้เสียชีวิตได้ 

ซึ่งผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง มีความเสี่ยงที่เกิดภาวะปอดติดเชื้อได้ง่าย เนื่องจาก ส่วนใหญ่ผู้ป่วยมักมีปัญหาการกลืน และสำลักอาหารและน้ำอยู่บ่อยครั้ง หรือที่เรียกว่าภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia) ดังนั้น การทำความสะอาดช่องปากสำหรับผู้ป่วยจึงเป็นสิ่งที่เราควรจะให้ความสำคัญ 

Mouth Care เหมาะกับผู้ป่วยประเภทไหนบ้าง?

การทำ Mouth Care นอกจากจะเหมาะกับผู้ป่วยที่อยู่ในภาวะวิกฤตแล้ว ยังตอบโจทย์กลุ่มผู้ป่วยที่ที่มีเงื่อนไขทางสมรรถภาพ เช่น  ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ป่วยติดเตียงที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยที่ได้รับเคมีบำบัด หรือผู้ป่วยที่ได้รับการฉายรังสี เป็นต้น

  • ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
  • ผู้ป่วยที่ได้รับการกระทบกระเทือนทางสมอง ผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการรับรู้และความเข้าใจ 
  • ผู้ป่วยที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยที่ได้รับเคมีบำบัด หรือผู้ป่วยที่ได้รับการฉายรังสี เป็นต้น
  • ผู้ป่วยที่มีสายอาหาร (NG Tube) 
  • ผู้ป่วยที่ใส่เครื่องช่วยหายใจ 
  • ผู้ป่วยติดเตียงที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ 
  • โรคเบาหวาน : เมื่อมีภาวะน้ำตาลในเลือดสูง จะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคเหงือกอักเสบได้ง่ายและรุนแรงกว่าคนทั่วไป
  • ผู้ป่วยที่ได้รับรังสีรักษาบริเวณใบหน้าและลำคอ : ต่อมผลิตน้ำลายของผู้ป่วยอาจผลิตได้น้อยลง เพิ่มโอกาสเกิดโรคฟันผุและเหงือกอักเสบได้ง่ายมากยิ่งขึ้น

ประโยชน์ของ Mouth Care ผู้ป่วย มีอะไรบ้าง? 

นอกจากจะเป็นการทำความสะอาดช่องปากแล้ว มีประโยชน์ด้านอื่น ๆ อีก ไม่ว่าจะเป็น 

  • ช่วยลดการสะสมของแบคทีเรีย ป้องกันการติดเชื้อในช่องปาก และยังลดความเสี่ยงในการเกิดปอดอักเสบและการติดเชื้อในกระแสเลือดได้อีกด้วย
  • ช่วยบริหารกล้ามเนื้อในช่องปาก เป็นการเตรียมความพร้อมก่อนฝึกกลืนอาหารหรือการฝึกพูดในคาบกิจกรรมบำบัด (Occupation Therapy)
  • กระตุ้นการทำงานของต่อมน้ำลาย ให้ผลิตน้ำลายตามธรรมชาติ ช่วยให้เยื่อบุช่องปากชุ่มชื้น ทำให้การกลืนอาหารง่ายยิ่งขึ้น

ดังนั้น การทำความสะอาดช่องปากจึงเป็นการดูแลที่สำคัญมาก โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ช่วยเหลือตัวเองได้น้อย ผู้ป่วยติดเตียง โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้

แล้ว Mouth Care ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะปอดติดเชื้อ (Pneumonia) ได้อย่างไร?

การทำ Mouth Care ช่วยลดการเกิดภาวะปอดติดเชื้อได้ เนื่องจากเป็นการดูแลช่องปาก เพื่อลดการสะสมของแบคทีเรียและเชื้ออื่น ๆ ในช่องปาก และยังเป็นการป้องกันเชื้อโรคแพร่กระจายไปยังส่วนอื่น ๆ ในร่างกาย โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว อาจส่งผลให้โรคทางระบบอื่น ๆ ในร่างกายทวีความรุนแรงมากขึ้น ยังอาจทำให้ผลการรักษาไม่เป็นไปตามที่คาดหมายไว้ หรือรุนแรงจนอาจนำไปสู่การเสียชีวิตได้

ซึ่งการทำความสะอาดช่องปากในกลุ่มผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) สำหรับผู้ป่วยที่มี TT Tube (Tracheostomy Tube) จำเป็นต้องมีการช่วยดูดเสมหะและสารคัดหลั่งในช่องปาก เพื่อลดการไหลย้อนกลับของสารคัดหลั่งในทางเดินหายใจอยู่แล้ว ดังนั้น การทำความสะอาดช่องปากสำหรับผู้ป่วยจึงเป็นสิ่งสำคัญอีกหนึ่งอย่างที่ขาดไม่ได้ เพื่อลดโอกาสในการเกิดภาวะปอดติดเชื้อหรือภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ 

9 อุปกรณ์ Mouth Care ที่ใช้ในการดูแลช่องปาก 

ส่วนอุปกรณ์ที่ใช้ในการทำ Mouth Care สำหรับผู้ป่วย โดยทั่วไปจะแบ่งใช้อุปกรณ์ 9 ชิ้นหลัก ๆ ได้แก่ แปรงฟองน้ำ ชามลูกไต (ภาชนะสำหรับบ้วนน้ำ) แปรงสีฟัน
ยาสีฟัน / น้ำยาบ้วนปาก / น้ำเปล่า ถุงมือทางการแพทย์ ทิชชู / ผ้าสะอาด แก้ว (สำหรับใส่น้ำบ้วนปาก) Suction Tube และน้ำล้างสาย Suction

ส่วนอุปกรณ์ที่ใช้ในการดูแลสุขภาพช่องปากสำหรับผู้ป่วย โดยทั่วไปจะแบ่งใช้อุปกรณ์ 9 ชิ้นหลัก ๆ ได้แก่ 

  • แปรงฟองน้ำ 
  • ชามลูกไต (ภาชนะสำหรับบ้วนน้ำ)
  • แปรงสีฟัน
  • ยาสีฟัน / น้ำยาบ้วนปาก / น้ำเปล่า 
  • ถุงมือทางการแพทย์
  • ทิชชู / ผ้าสะอาด
  • แก้ว (สำหรับใส่น้ำบ้วนปาก)  
  • Suction Tube 
  • น้ำล้างสาย Suction 

ทั้งนี้ อุปกรณ์ที่ใช้กับผู้ป่วยแต่ละเคสจะแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับการรับรู้และความเข้าใจ เช่น 

  • ผู้ป่วยไม่มีปัญหาด้านความรู้และความเข้าใจ : ใช้ยาสีฟันได้ 
  • ผู้ป่วยมีภาวะกลืนลำบาก : ใช้น้ำเปล่า

Mouth Care มีขั้นตอนการทำอย่างไรบ้าง? 

ขั้นตอนการทำ Mouth Care จะแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับการรับรู้และความเข้าใจของผู้ป่วย โดยหลัก ๆ จะแบ่ง 2 กลุ่ม ได้แก่ ผู้ป่วยติดเตียง (ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้) หรือมีปัญหาด้านความคิดและความเข้าใจ และผู้ป่วยที่มี TT tube

ขั้นตอนการทำความสะอาดช่องปากจะแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับการรับรู้และความเข้าใจของผู้ป่วย โดยสามารถแบ่งได้ 2 กลุ่ม ดังนี้ 

ผู้ป่วยติดเตียง (ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้) หรือมีปัญหาด้านความคิดและความเข้าใจ

  • กรณีผู้ป่วยติดเตียงที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ พยาบาลจะเริ่มจากการพยาบาลล้างมือ เตรียมอุปกรณ์ที่ใช้และใส่ถุงมือให้พร้อม 
  • จัดตำแหน่งผู้ป่วยให้มั่นคง และทำการแปรงฟันรอบทั่วปาก 2 รอบ จากนั้นจะทำการ Suction 
  • แปรงโคนลิ้นจนถึงปลายลิ้น เพื่อป้องกันเชื้อโรคย้อนกลับไปในคอ ซึ่งจะนำไปสู่การอักเสบ และทำการ Suction อีกครั้ง 
  • สำหรับผู้ที่บ้วนน้ำไม่ได้ ถ้าน้ำลายหรือฟองเริ่มเยอะ พยาบาลจะทำการดูดน้ำลาย เพื่อป้องกันการสำลักหรือผู้ป่วยกลืน โดยใช้สาย Suction ในการดูด
  • หลังจากนั้น พยาบาลจะใช้แปรงฟองน้ำทำความสะอาดขั้นสุดท้าย เช็ดกระพุ้งแก้ม ปลายลิ้น เหงือก และดูดน้ำลายครั้งสุดท้าย 

ผู้ป่วยที่มี TT tube

ผู้ป่วยที่มี TT Tube พยาบาลจะวางทิชชูปิดที่ท่อ ถ้าคนไข้สามารถทำตามคำสั่ง การรับรู้และความเข้าใจระดับนึงหรือปกติ (สังเกตจากการประเมินครั้งแรก หรือสอบถามจากผู้ดูแล พยาบาลจะพยายามกระตุ้นให้ผู้ป่วยแปรงฟันเองก่อน เพื่อให้ผู้ป่วยพยายามช่วยเหลือตัวเองให้ได้มากที่สุดก่อน

  • พยาบาลล้างมือ เตรียมอุปกรณ์และใส่ถุงมือให้พร้อม 
  • จากนั้นวางทิชชูปิดที่ท่อ ถ้าคนไข้สามารถทำตามคำสั่ง การรับรู้และความเข้าใจระดับนึงหรือปกติ (สังเกตจากการประเมินครั้งแรก หรือสอบถามจากผู้ดูแล พยาบาลจะพยายามกระตุ้นให้ผู้ป่วยแปรงฟันเองก่อน เพื่อให้ผู้ป่วยพยายามช่วยเหลือตัวเองให้ได้มากที่สุดก่อน 
  • บางเคสสามารถแปรงได้หมดเลย บางเคสสามารถแปรงได้แค่ข้างล่าง ทางพยาบาลจะแปรงส่วนที่เหลือต่อให้
  • ถ้าน้ำลาย หรือฟองเริ่มเยอะ สำหรับผู้ที่บ้วนไม่ได้ พยาบาลจะทำการดูดน้ำลาย เพื่อป้องกันการสำลักหรือผู้ป่วยกลืน โดยใช้สาย Suction ในการดูด
  • ใช้แปรงฟองน้ำทำความสะอาดขั้นสุดท้าย เช็ดกระพุ้งแก้ม ปลายลิ้น เหงือก และดูดน้ำลายครั้งสุดท้าย 

สำหรับผู้ที่สนใจหรือกำลังมองหาศูนย์ฟื้นฟูหรือศูนย์กายภาพบำบัดหลังผ่าตัดสมอง ฟื้นฟูผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) และโรคอื่น ๆ ให้บริการโดยผู้เชี่ยวชาญด้านการรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพด้วยศาสตร์การฟื้นฟูร่างกายแบบไคโก-โดะ (Kaigo-Do) สามารถติดต่อเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ 

  • ศูนย์ PNKG Recovery and Elder Care ชั้น 2 โรงพยาบาลพริ้นซ์ สุวรรณภูมิ ตั้งแต่เวลา 8:30 – 17:30 น.
    • จันทร์ – เสาร์ (ปิดบริการวันอาทิตย์)
  • โทร : 080-910-2124
  • Line : PNKG
  • Facebook : PNKG Recovery and Elder Care

คำถามที่พบบ่อย

การทำความสะอาดช่องปาก (Mouth Care) คืออะไร?

คือ การทำความสะอาดช่องปากให้กับผู้ป่วยและผู้สูงอายุ เพื่อกำจัดคราบอาหาร เศษอาหาร และแบคทีเรียที่สะสมในช่องปาก เพื่อป้องกันเชื้อกระจายไปยังส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย และป้องกันไม่ให้โรคที่เป็นอยู่ทวีความรุนแรงขึ้น

Mouth Care ทำเพื่ออะไร? ทำไมถึงสำคัญกับผู้ป่วย

การทำความสะอาดช่องปาก นอกจากจะเป็นการกำจัดแบคทีเรีย และเชื้ออื่น ๆ ในช่องปาก ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุหลักของการติดเชื้อในช่องปาก และยังลดความเสี่ยงในการเกิดปอดอักเสบและการติดเชื้อในกระแสเลือดได้อีกด้วย และที่สำคัญยังเหมาะกับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) ผู้ป่วยที่มีปัญหาความคิดความเข้าใจ และผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการกลืน โดยการทำความสะอาดช่องปากสำหรับผู้ป่วยจะช่วยป้องกันภาวะปอดติดเชื้อ รวมถึงภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ นอกจากนี้ ยังเป็นการเตรียมความพร้อมก่อนฝึกกลืนอาหารหรือการฝึกพูดในคาบกิจกรรมบำบัด (Occupation Therapy) ด้วย

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ คุณสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่ นโยบายความเป็นส่วนตัว และสามารถจัดการความเป็นส่วนตัวเองได้ของคุณได้เองโดยคลิกที่ ตั้งค่า

ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

ยอมรับทั้งหมด
จัดการความเป็นส่วนตัว
  • เปิดใช้งานตลอด

บันทึกการตั้งค่า