5 สัญญาณเตือนสมอง Stroke Fast Track คืออะไร รู้ก่อนพลิกชีวิต

ทำความรู้จักแนวทางการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง เมื่อพบคนใกล้ตัวมี 5 อาการสัญญาณเตือนจากสมองที่ควรได้รับการดูแลด้วยแนวทางการดูแลผู้ป่วย Stroke Fast Track รู้ก่อนเปลี่ยนชีวิต เพราะทุกวินาทีมีค่าสำหรับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (สโตรก)

Stroke Fast Track คืออะไร?

Stroke Fast Track หมายถึง แนวทางในการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองแบบเร่งด่วน ครอบคลุมตั้งแต่การรับผู้ป่วย การประเมินอาการ และกระบวนการรักษา เพื่อให้ผู้ป่วยด้รับการรักษาที่รวดเร็วและมีประสิทธิภาพที่สุด ซึ่งจะช่วยเพิ่มโอกาสให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติหรือกลับมาใกล้เคียงกับปกติมากที่สุดได้ 

ทำไมถึงสำคัญกับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง?

เนื่องจาก สมองต้องการออกซิเจนและสารอาหารอย่างต่อเนื่อง หากหลอดเลือดสมองอุดตันหรือแตก จะทำให้เซลล์สมองขาดออกซิเจนและเสียหายได้ภายในไม่กี่นาที การที่ผู้ป่วยได้รับรักษาที่รวดเร็วภายใน 4.5 ชั่วโมง หรือประมาณ 270 นาทีจะช่วยลดความเสียหายของเซลล์สมอง พร้อมเพิ่มโอกาสฟื้นตัวให้กับผู้ป่วยได้มากยิ่งขึ้น

5 อาการสัญญาณเตือนสโตรก

BE FAST เปิดเช็กลิสต์ 5 สัญญาณเตือนโรคหลอดเลือดสมองตีบ (Ischemic Stroke) หรือโรคหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhagic Stroke) หากคนรอบตัวหรือคนในครอบครัวมีลักษณะอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือมากกว่า 1 ควรรีบนำส่งโรงพยาบาลให้ไวที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ โดยอาการเด่นที่สามารถสังเกตเห็นได้ มีดังต่อไปนี้ 

• Balance – เดินเซ หรือไม่สามารถทรงตัวได้ มีอาการปวดศีรษะอย่างรุนแรงทันทีทันใด ปวดมากแบบที่ไม่เคยเป็นมาก่อน เวียนหัว หรือบ้านหมุน
• Eyes – การมองเห็นผิดปกติ เช่น มองเห็นภาพซ้อน หรือมองไม่ชัด 
• Face – ปากเบี้ยว หน้าเบี้ยวเฉียบพลัน มุมปากตก 
• Arm – แขนขาชา หรืออ่อนแรงครึ่งซีก (ซีกใดซีกหนึ่ง)
• Speech – พูดไม่ชัด ลิ้นแข็ง สับสน หรือพูดไม่ออก

หากพบคนรอบตัวหรือคนสนิทมีอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือมากกว่าหนึ่ง ควรนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลให้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ โดยแนวทางการดูแลผู้ป่วยด้วย Stroke Fast Track ควรทำภายในเวลา 4.5 ชั่วโมง เพื่อลดความเสียหายของสมองและภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่อาจจะขึ้นได้ 

ใครบ้างที่ควรรู้เรื่อง Stroke Fast Track 

จริง ๆ ทุกคนควรรู้เรื่องนี้ ไม่ว่าจะเป็นจะเป็นเด็ก หรือผู้ใหญ่ เพราะโรคหลอดเลือดสมอง สามารถเกิดได้ทุกช่วงอายุ โดยเฉพาะกลุ่มที่มีที่อายุ 45 ปีขึ้นไป ผู้ที่สูบบุหรี่ ดื่มสุรา รวมถึงผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น 

• โรคเบาหวาน
• โรคความดันโลหิตสูง 
• โรคหัวใจ 
• โรคไต เป็นต้น 

แนวทางการดูแลผู้ป่วยด้วย Stroke Fast Track

เพราะทุกวินาที คือ ชีวิตสำหรับผู้ป่วยสโตรก แนวทางการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่สำคัญที่สุด เพื่อให้ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองได้รับการรักษาอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพมากที่สุด สอดคล้องกับเวลาที่มีจำกัดของผู้ป่วย โดยแนวทางการดูแลผู้ป่วย เมื่อผู้ป่วยมาถึงโรงพยาบาล มีรายละเอียด ดังนี้ 

ประเมินอาการโดยใช้ BE FAST Stroke Assessment

• F : ปากเบี้ยว หน้าเบี้ยวเฉียบพลัน มุมปากตก 
• A : แขนขาชา หรืออ่อนแรงครึ่งซีก (ซีกใดซีกหนึ่ง)
• S : ลิ้นแข็ง พูดไม่ชัด พูดลำบาก หรือพูดไม่ออก
• T : ระยะเวลาที่เริ่มมีอาการ

หากพบอาการดังข้างต้น ทางโรงพยาบาลจะประสานงานกับแพทย์ฉุกเฉิน และแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางระบบประสาท รวมถึงหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น เตรียม CT Scan หรือ MRI เตรียมห้องผ่าตัด ห้อง ICU และเตรียมยา เป็นต้น

ประเมินและตรวจประวัติเบื้องต้น 

ทีมพยาบาลและทีมแพทย์ฉุกเฉินจะซักประวัติผู้ป่วยอย่างละเอียด พร้อมตรวจร่างกาย เพื่อประเมินความรุนแรงของโรค จากนั้นจะทำการส่งตรวจ CT Scan สมอง เพื่อวินิจฉัยแยกภาวะสมองขาดเลือดกับภาวะเลือดออกในสมอง หรือหาสาเหตุของโรค

วินิจฉัยและแจ้งทางเลือกในการรักษา

เมื่อแพทย์ผู้ทำการรักษาอ่านผล CT Scan แล้วจะแจ้งรายละเอียดเกี่ยวกับการรักษา ตั้งแต่ข้อบ่งชี้ ประโยชน์ ผลเสีย และความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นให้ผู้ป่วยและญาติทราบ เพื่อยืนยันและเลือกแนวทางการรักษา พร้อมเซ็นใบยินยอมการรักษา

การรักษา Stroke Fast Track

ส่วนวิธีการรักษาผู้ป่วยด้วยแนวทางนี้ จะเป็นวิธีการฉีดยาละลายลิ่มเลือดทางหลอดเลือดดำของผู้ป่วย ภายใน 4.5 ชั่วโมงหลังจากมีอาการ เพราะหากเลยเวลานี้ไป จะทำให้เนื้อสมองของผู้ป่วยจะตาย ซึ่งจะไม่ตอบสนองต่อการรักษา

ทั้งนี้ หากผู้ป่วยเข้ารับการรักษาอาการไม่ทันภายใน 4.5 ชั่วโมง แต่อยู่ภายใน 6 ชั่วโมง แพทย์จะใส่สายสวน เพื่อเอาลิ่มเลือดออก เมื่อมีข้อบ่งชี้และไม่มีข้อห้าม และในกรณีที่ผู้ป่วยมีเลือดออกในสมอง แพทย์อาจจะพิจารณาวิธีการผ่าตัด เพื่อลดความดันในสมองด้วย 

หลังทำการรักษา มีวิธีการฟื้นฟูร่างกายผู้ป่วยอย่างไรบ้าง?

หลังทำการรักษาแล้ว การฟื้นฟูสมรรถภาพเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งในการช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติมากที่สุด ซึ่งการฟื้นฟูร่างกายของผู้ป่วยอาจใช้เวลาแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคและปัจจัยส่วนบุคคล เช่น อายุ โรคประจำตัว เป็นต้น เมื่อผู้ป่วยมีอาการคงที่แล้วควรได้รับการฝึกฝนทักษะต่าง ๆ ดังต่อไปนี้

• กายภาพบำบัด (Physical Therapy) : เพื่อฟื้นฟูสมรรถภาพการเคลื่อนไหว การทรงตัว แก้ไขอาการข้อติด กล้ามเนื้อแฟบ ปอดแฟบ ฯลฯ หรือที่เรียกว่า ภาวะถดถอยทางร่างกาย (Disuse Syndrome) ซึ่งเป็นหนึ่งสาเหตุสำคัญที่จะนำไปสู่การติดเตียง (Bedridden) ได้อย่างตรงจุดด้วย
• กิจกรรมบำบัด (Occupation Therapy) : เพื่อฟื้นฟูทักษะสำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหาภาวะกลืนลำบาก หรือมีปัญหาในการสื่อสาร เช่น  เช่น การฝึกกระตุ้นกลืนอาหาร การฝึกการรับรู้และความเข้าใจ ทักษะการคิดวิเคราะห์และตัดสินใจ และการฝึกแก้ไขการพูด 

นอกจากนี้ ผู้ป่วยยังควรได้รับการฝึกทักษะที่ใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น การแปรงฟัน การอาบน้ำ การใส่เสื้อผ้า เป็นต้น ซึ่งการฝึกทั้งหมดนี้ นอกจากจะช่วยลดอาการอ่อนแรงของร่างกายแล้ว ยังช่วยให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงกับปกติ สามารถกลับไปทำงาน สังคม และทำกิจกรรมที่ตนเองชอบได้ และลดการพึ่งพาคนในครอบครัวได้อีกด้วย 

สำหรับผู้ที่สนใจหรือกำลังมองหาศูนย์ฟื้นฟูหรือศูนย์กายภาพบำบัดหลังผ่าตัดสมอง โรคหลอดเลือดสมอง หรือสโตรก และโรคอื่น ๆ ให้บริการโดยผู้เชี่ยวชาญด้านการรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพด้วยศาสตร์การฟื้นฟูร่างกายแบบไคโก-โดะ (Kaigo-Do) นึกถึง PNKG Recovery and Elder Care ศูนย์ฟื้นฟูผู้ป่วยหลังผ่าตัดและดูแลผู้สูงอายุ บริการกายภาพบำบัดครบวงจรบนพื้นฐานการวางแผนการรักษาเฉพาะบุคคล สามารถติดต่อเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ 

• ศูนย์ PNKG Recovery and Elder Care ชั้น 2 โรงพยาบาลพริ้นซ์ สุวรรณภูมิ ตั้งแต่เวลา 8:30 – 17:30 น.
  • จันทร์ – เสาร์ (ปิดบริการวันอาทิตย์)
• โทร : 080-910-2124
• Line : PNKG
• Facebook : PNKG Recovery and Elder Care

คำถามที่พบบ่อย