ฝึกกลืน ฟื้นฟูภาวะกลืนลำบาก

ฝึกกลืน ฟื้นฟูภาวะกลืนลำบากด้วยกิจกรรมบำบัด

เพราะการกลืนไม่ใช่เรื่องเล็ก…ฝึกกลืน ฟื้นฟูภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุและผู้ป่วย เปิด 3 เหตุผล ทำไมผู้ป่วยที่มีปัญหาในการกลืนหรือมีสายอาหารถึงควรทำกายภาพบําบัดฝึก กลืน ทำความรู้จักการฝึกการกลืนอาหาร โดยผู้เชี่ยวชาญด้านการฟื้นฟูผู้ป่วยและผู้สูงอายุจาก PNKG Recovery and Elder Care

ฝึกกลืน คืออะไร? สำคัญอย่างไรกับผู้ป่วยหรือผู้สูงอายุ

การฝึกกลืนอาหาร คือ การฝึกควบคุมการทำงานของปาก ลิ้น และกล้ามเนื้อที่ใช้ในการกลืน ซึ่งเป็นหนึ่งในวิธีฟื้นฟูภาวะกลืนลำบากในผู้สูงอายุและผู้ป่วย ซึ่งอาจเกิดได้หลายสาเหตุ เช่น โรคหลอดเลือดสมอง พาร์กินสัน ผ่าตัดบริเวณลำคอ เป็นต้น โดยมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลืนอาหารและเครื่องดื่มได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีสายให้อาหาร เพราะการใส่สายอาหารในระยะยาวอาจทำให้เกิดอาการแทรกซ้อน เช่น เกิดแผล หรือการติดเชื้อ และที่สำคัญยังส่งผลให้ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหารด้วยตัวเอง การฝึกการกลืน จึงเป็นหนึ่งในกิจกรรมบำบัดที่ PNKG ให้ความสำคัญเป็นพิเศษ เพื่อฟื้นฟูความสามารถให้ผู้ป่วยสามารถกลับมารับประทานอาหารด้วยตัวเองได้ โดยไม่จำเป็นต้องใส่สายอาหาร พร้อมเพิ่มคุณภาพชีวิตให้กับผู้ป่วยในระยะยาว

ฝึกกลืนอาหาร ช่วยกระตุ้นการกลืนได้อย่างไร?

ส่วนคำถามที่ว่าการฝึกการกลืนช่วยกระตุ้นการกลืนในผู้ป่วยและผู้สูงอายุได้อย่างไร? จริง ๆ แล้ว การฝึก กลืนช่วยฟื้นฟูความสามารถในการกลืนอาหารและเครื่องดื่มผ่านกลไกต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี โดยมีรายละเอียด ดังนี้

กระตุ้นการรับรู้และการตอบสนอง

กระตุ้นและเพิ่มการทำงานของกล้ามเนื้ออวัยวะบริเวณปาก ลิ้นและคอหอย
เพิ่มการประสานงานระหว่างประสาทและกล้ามเนื้อ
ป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ (การสำลัก, การไอและอาหารหล่นออกจากปาก)

กระตุ้นการทำงานของกล้ามเนื้อ

ความตึงตัวของกล้ามเนื้อลดลงและกระตุ้นการผลิตน้ำลายภายในปาก
ปรับปรุงการทำงานประสานกันของกล้ามเนื้อ

กระตุ้นการทำงานของประสาท

กระตุ้นวงจรประสาทที่ควบคุมการกลืน
ฟื้นฟูเส้นทางประสาทที่บกพร่อง
เพิ่มการส่งสัญญาณประสาท
สร้างวงจรประสาทใหม่

อาหารฝึกกลืน สามารถแบ่งได้กี่ระดับ?

โดยทั่วไป อาหารที่ใช้ในการฝึก จะมีความโดยทาง PNKG Recovery and Elder Care จะใช้เกณฑ์ IDDSI : International Dysphagia Standardization Initiative ในการปรับระดับอาหารให้อยู่ในระดับที่กลืนง่ายตามระดับความเหมาะสมและความสามารถในการกลืนอาหารของคนไข้ โดยแบ่งออกเป็น 5 ระดับ ซึ่งจะช่วยให้ผู้ป่วยค่อย ๆ ปรับตัว และเพิ่มระดับความสามารถในการฝึกได้อย่างเหมาะสม โดยมีรายละเอียด ดังต่อไปนี้

ระดับอาหารสำหรับการฝึกการกลืน

Level 3 : เป็นอาหารเหลวข้น
Level 4 : เป็นอาหารบดละเอียด
Level 5 : เป็นอาหารสับละเอียดและชุ่มน้ำ
Level 6 : เป็นอาหารอ่อนและมีชิ้นเล็ก
Level 7 : อาหารธรรมดา เคี้ยวง่าย

ระดับเครื่องดื่มสำหรับฝึกการกลืน

Level 0 : เหลวและไม่หนืด
Level 1 : หนืดเล็กน้อย
Level 2 : หนืดน้อย
Level 3 : หนืดปานกลาง
Level 4 : หนืดมาก

เทคนิคกระตุ้นการกลืน มีอะไรบ้าง?

ปัจจุบัน เทคนิคการฝึกในโรงพยาบาลหรือศูนย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูต่าง ๆ มีวิธีการฝึกกระตุ้นการกลืนสามารถแบ่งได้ 2 รูปแบบ ได้แก่ การบำบัดทางอ้อม (Indirect Therapy) และการบำบัดทางตรงหรือใช้เทคนิคปรับเปลี่ยน (Direct Therapy / Compensatory Strategies) โดยมีรายละเอียด ดังต่อไปนี้

การบำบัดทางอ้อม (Indirect Therapy)

เป็นวิธีการฝึกสำหรับผู้ป่วยที่มีเสมหะเยอะ หรือการทำงานของระบบประสานสัมพันธ์มีปัญหา โดยวิธีนี้จะช่วยเพิ่มพลังกล้ามเนื้อ ทั้งลิ้น ริมฝีปาก กล้ามเนื้อคอได้เป็นอย่างดี

การบริหาร เพื่อคงพิสัยการเคลื่อนไหว (ROM exercise)
การฝึกสหสัมพันธ์ของกระบวนการการกลืน (Coordination exercise)
การบริหารออกกำลังกาย เพื่อเพิ่มความแข็งแรงของอวัยวะในช่องปาก คอหอยและกล่องเสียง (Strengthening of pharyngeal and laryngeal structure)
การกระตุ้นการรับรู้ความรู้สึก (Sensory stimulation)
การจัดสิ่งแวดล้อม เพื่อกระตุ้นในการกลืน (Environment manipulation)

การบำบัดทางตรงหรือใช้เทคนิคปรับเปลี่ยน (Direct Therapy / Compensatory Strategies)

ส่วนการบำบัดทางตรงจะเหมาะกับผู้ป่วยที่ผ่านประเมินการกลืนแล้วมีความเสี่ยงจะเกิดอาการสำลัก หรือไอน้อยลง ซึ่งวิธีนี้จะทำควบคู่ไปพร้อม ๆ กับการบำบัดทางอ้อม

การปรับอาหาร (Dietary management)
การปรับเปลี่ยนท่าทาง (Positioning)
เทคนิคการกลืน (Swallowing maneuvers : Supraglottic, effortful, double swallow etc.)
ตำแหน่งในการนำอาหารเข้าปาก (Sensory stimulation)
การปรับอุปกรณ์ช่วยเหลือ (Environment manipulation)
การดูแลฟันและช่องปาก (Oral hygiene care)

ทั้งนี้ การฝึกการกลืนไม่ควรทำด้วยตัวเอง และควรอยู่ภายใต้การดูแลของนักกิจกรรมบำบัดหรือผู้เชี่ยวชาญด้านการกลืนโดยเฉพาะเท่านั้น เพราะก่อนฝึก ผู้ป่วยควรได้รับการประเมินและออกแบบโปรแกรมฝึกที่ตอบโจทย์และเหมาะสมกับความสามารถในการกลืนอาหารของผู้ป่วยด้วย

6 เหตุผล ทำไมผู้ป่วยที่มีปัญหาในการกลืนอาหารถึงควรทำกายภาพบําบัดฝึกกลืน

นอกจากการฝึกการกลืนจะช่วยให้ผู้ป่วยหรือผู้สูงอายุสามารถกลืนอาหารและเครื่องดื่มได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากขึ้นแล้ว ยังช่วยลดความเสี่ยงที่อาจส่งผลกระทบต่อร่างกายผู้ป่วยได้ และมีข้อดีต่อสุขภาพโดยรวมอีกหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็น

ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถทานอาหารได้เอง

การฝึกสม่ำเสมอช่วยให้ผู้ป่วยสามารถกลืนอาหารและเครื่องดื่มได้ด้วยตัวเอง ลดความเสี่ยงงในการเกิดอาการแืรกซ้อนจากการใส่สายให้อาหารได้เป็นอย่างดี

ช่วยฟื้นฟูกล้ามเนื้อโครงสร้างภายในปากและลำคอ

ช่วยฟื้นฟูกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการกลืน เช่น ลิ้น ขากรรไกร และกล้ามเนื้อคอ เสริมสร้างความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้อ ซึ่งจะช่วยให้การกลืนเป็นไปได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

ช่วยปรับปรุงการประสานงานของกล้ามเนื้อ

เนื่องจาก การกลืนเป็นกระบวนการที่ต้องอาศัยการทำงานประสานกันของกล้ามเนื้อหลายกลุ่ม การกระตุ้นการกลืนซ้ำ ๆ จึงช่วยให้กล้ามเนื้อต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการกลืนทำงานประสานกันได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นนั่นเอง

เพิ่มความมั่นใจในการรับประทานอาหาร

ฝึก กลืนอาหาร ช่วยให้ผู้ป่วยหรือผู้สูงอายุสามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ เพิ่มความมั่นใจในการรับประทานอาหารนอกบ้าน หรือรับประทานอาหารร่วมกับผู้อื่น ช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น เข้าสังคมและทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้อย่างมั่นใจ

ป้องกันการสำลัก

การสำลัก เป็นหนึ่งในปัญหาสำคัญที่นอกจากจะทำให้ผู้ป่วยเสียความมั่นใจในการรับประทานอาหารร่วมกับผู้อื่นแล้ว ยังอาจทำให้อาหารเข้าไปในปอด นำไปสู่การติดเชื้อปอดอักเสบได้ ซึ่งฝึกกลืน กิจกรรมบำบัดสามารถแก้ปัญหานี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะขาดสารอาหาร

การฝึกการกลืนช่วยให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่จำเป็นอย่างครบถ้วน ลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะขาดสารอาหาร ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนต่าง ๆ

ข้อควรรู้เกี่ยวกับการฝึกการกลืน

การทำฝึกการกลืน เป็นกระบวนการที่ช่วยแก้อาการสำลัก ภาวะกลืนลำบากได้อย่างตรงจุด ซึ่งนอกจากจะช่วยให้การกลืนอาหารมีความปลอดภัยและมีประสิทธิภาพแล้ว ก่อนฝึก มีข้อควรรู้อื่น ๆ ที่ผู้ป่วยควรคำนึงถึงก่อนตัดสินใจใช้บริการ ได้แก่

ไม่ควรฝึกด้วยตัวเอง ผู้ป่วยหรือผู้สูงอายุควรฝึกภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญ หรือนักกิจกรรมบำบัด เพื่อความปลอดภัยและความเหมาะสมกับอาการ
ต้องใช้เวลาและการฝึกอย่างสม่ำเสมอ
ในกรณีที่ภาวะกลืนลำบากที่เกิดจากสาเหตุของโรคต่าง ๆ ควรฝึกการกลืนควบคู่กับการรักษาหรือฟื้นฟูสาเหตุของปัญหานั้น ๆ ด้วย
พักผ่อนให้เพียงพอ สภาพร่างกายพร้อมในการรับประทานอาหาร
หลีกเลี่ยงการสนทนาระหว่างฝึก

PNKG ช่วยให้คุณกลับมากลืนอาหารได้อย่างมั่นใจอีกครั้ง

ศูนย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู PNKG Recovery and Elder Care มีทีมแพทย์เฉพาะทาง นักกายภาพบำบัด ทีมพยาบาลเวชศาสตร์ฟื้นฟู และนักกิจกรรมบำบัดที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญด้านภาวะกลืนลำบาก พร้อมประเมินอาการและออกแบบแผนการฟื้นฟูแบบรายบุคคล เพื่อการฟื้นฟูอย่างตรงจุดและมีประสิทธิภาพ

นอกจากนี้ เรายังมีอาหารสำหรับการฝึกถึง 5 ระดับ ซึ่งจะช่วยให้ผู้ป่วยค่อย ๆ ปรับตัว และเพิ่มระดับความสามารถในการฝึกได้อย่างเหมาะสม และที่สำคัญ เรายังมีวิธีฝึกกับผู้ป่วยหลายเทคนิค เพื่อกระตุ้นและเพิ่มการทำงานของกล้ามเนื้ออวัยวะบริเวณปาก ลิ้นและคอหอย ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถทานอาหารอย่างปลอดภัยและมั่นใจ

มาตรฐานการฟื้นฟูระดับสากล

ด้วยความรู้ ความเข้าใจ และความใส่ใจมาตรฐานเดียวกับประเทศญี่ปุ่นจากความร่วมมือ Nihon Keiei Group ที่มีประสบการณ์ด้านการดูแลผู้สูงอายุมากกว่า 50 ปี

ยกระดับคุณภาพการฟื้นฟู ด้วยกิจกรรมบำบัด

ยกระดับคุณภาพการฟื้นฟูให้เหนือระดับไปอีกขั้น ด้วยการเสริมทักษะการใช้ชีวิตประจำวัน เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถช่วยเหลือตัวเองได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้

มากกว่าการฟื้นฟู คือ ความเข้าใจ

มากกว่าผลลัพธ์ในการฟื้นฟู ทางเรายังให้ความสำคัญกับสภาวะจิตใจ สื่อสารด้วยความเข้าใจ เพื่อผลลัพธ์ที่ดียิ่งกว่า

ออกแบบแผนฟื้นฟูรายบุคคล

ออกแบบแผนการฟื้นฟูเฉพาะบุคคลด้วยทีมนักกายภาพบำบัดทั้งในไทยและญี่ปุ่น พร้อมกายอุปกรณ์ที่ทันสมัยและครบครัน

ห้องพักฟื้น ทันสมัยและครบครัน

ห้องพักเน้นดีไซน์โปร่งสบาย มีปุ่มกดเรียกพยาบาล (Nurse Call) ในห้องพักและในห้องน้ำ พร้อมสิ่งอำนวยความสะดวกครบครัน

คุณภาพบริการเหนือระดับ เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งกว่า

ให้ความสำคัญกับคุณภาพการฟื้นฟู ผู้ป่วย 1 ท่าน จะมีผู้ดูแลมากถึง 7 ท่าน (แพทย์ หัวหน้าเคส นักกายภาพบำบัด นักกิจกรรมบำบัด นักวิทยาศาสตร์การกีฬา พยาบาล และผู้ช่วยพยาบาล) พร้อมปรับเปลี่ยนแผนฟื้นฟูตามพัฒนาที่เพิ่มขึ้นเสมอ

ส่งอาการเบื้องต้นให้เราช่วยประเมิน

ปรึกษากับทีมแพทย์และนักฟื้นฟูของเรา เพื่อให้คุณวางแผนได้อย่างมั่นใจ และตรงกับอาการมากที่สุด

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับฝึกกลืน

การฝึกกลืน คืออะไร?

การฝึกกลืน คือ การฝึกควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อ ปาก และลิ้น เพื่อปรับปรุงความแข็งแรงและการประสานงานของกล้ามเนื้อที่ใช้ในการกลืน ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถกลืนอาหารและเครื่องดื่มได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีสายให้อาหาร

การฝึกกลืน ต้องใช้เวลาในการฝึกนานแค่ไหน?

โดยทั่วไประยะเวลาในการฝึกกลืนอาจเห็นผลในระยะเวลาสั้น ๆ แต่บางรายอาจต้องใช้เวลาในการฝึกนานหลายเดือน ขึ้นอยู่กับสาเหตุ ความรุนแรงของรอยโรค ความถี่ในการฝึกกลืน และสภาพร่างกายและสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย ซึ่งะต้องขึ้นอยู่กับนักกิจกรรมบำบัดและแพทย์ด้วย

การฝึกกลืนมีประโยชน์อย่างไร?

ลดความเสี่ยงของการสำลัก
ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถกลืนอาหารและเครื่องดื่มได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากขึ้น
ปรับปรุงความแข็งแรงและการประสานงานของกล้ามเนื้อที่ใช้ในการกลืน
ปรับปรุงคุณภาพชีวิต

ฝึกการกลืน สามารถทำเองได้ไหม?

ไม่ควรทำด้วยตัวเอง ควรได้รับการฝึกภายใต้การดูแลของนักกิจกรรมบำบัดหรือผู้เชี่ยวชาญโดยเฉพาะ เพื่อกระตุ้นการกลืนได้อย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพ เนื่องจาก

ผู้เชี่ยวชาญจะประเมินปัญหาการกลืนอย่างละเอียด เพื่อวางแผนการฝึกที่เหมาะสมกับความสามารถในการกลืนอาหารของผู้ป่วย
นักกิจกรรมบำบัด มีเทคนิคเฉพาะที่ผ่านการอบรมมาโดยเฉพาะ และสามารถปรับเปลี่ยนแผนการฝึก เพื่อกระตุ้นการกลืนที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสูงสุด
ป้องกันความเสี่ยงในการสำลัก และลดความเสี่ยงในการติดเชื้อได้เป็นอย่างดี

ฝึกกลืน ฟื้นฟูภาวะกลืนลำบาก