รู้จักโรคพาร์กินสัน คืออะไร? โรคเงียบ เมื่อสมองเริ่มเสื่อมสภาพ
โรคพาร์กินสัน คือ โรคที่เกิดจากการเสื่อมสภาพของสมองและระบบประสาทเริ่มเสื่อมสภาพ เมื่อเบซัลแกงเกลีย ((Basal Ganglia) ในสมองส่วนหน้า (Forebrain) ที่ทำหน้าที่ในการควบคุมการเคลื่อนไหว ผลิตสารสื่อประสาทที่เรียกว่า โดพามีน (Dopamine) สารเคมีที่สมองใช้ในการสื่อสารระบบประสาทที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมเคลื่อนไหวของร่างกายลดลง ทำให้มีอาการเคลื่อนไหวของผู้ป่วยผิดปกติ เช่น การสั่นแบบควบคุมไม่ได้ เคลื่อนไหวช้าลง และมีปัญหาเรื่องการทรงตัว ซึ่งส่วนใหญ่มักจะเกิดในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป โดยอาการของโรคจะค่อย ๆ ทรุดลงเรื่อย ๆ จนกระทบกับคุณภาพชีวิตในที่สุด
โรคพาร์กินสัน เกิดจากอะไร?
ปัจจุบัน Parkinson ยังไม่ทราบสาเหตุของโรคที่แน่ชัด ซึ่งรวมถึงปัจจัยที่กระตุ้นการเกิดโรคด้วย แต่มีการสันนิษฐานว่าอาจเกิดจากสาเหตุหลักที่พบบ่อย ๆ ในผู้สูงอายุ ดังต่อไปนี้
- การรับประทานยาบางชนิด เช่น ยากล่อมประสาท ยาแก้อาเจียน ยาแก้วิงเวียนศีรษะ เป็นต้น
- ความผิดปกติทางสมอง เช่น ได้รับบาดเจ็บบริเวณศีรษะ สมองขาดออกซิเจนหลอดเลือดสมองตีบ (Ischemic Stroke) หรือโรคหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhagic Stroke) เป็นต้น
- ประวัติคนในครอบครัว โดยพบว่า Parkinson สามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้ถึงร้อยละ 10-15
8 สัญญาณ สั่นแบบไหนเข้าข่ายเป็นพาร์กินสัน
- มีอาการสั่น หรือกล้ามเนื้อแข็งเกร็ง
- เคลื่อนไหวช้าลง
- ทรงตัวได้ไม่ดี
- พูดช้า เสียงเบา
- ล้มง่าย
- สีหน้าไร้อารมณ์
- หลังค่อม ตัวงุ้มลง
- เขียนหนังสือตัวเล็กลง จากการเคลื่อนไหวผิดปกติ
นอกจากนี้ พาร์กินสันยังมีอาการที่ไม่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหว เช่น มีอาการวิตกกังวล ซึมเศร้า นอนหลับไม่สนิท ท้องผูก ปัสสาวะลำบาก ความสามารถในการรับกลิ่นลดลง เป็นต้น
โรคพาร์กินสัน มีกี่ระยะ?
พาร์กินสันสามารถแบ่งระยะของโรคได้ 5 ระยะ จากเบาไปจนถึงหนัก (แบ่งตามเกณฑ์ Modified Hoehn – Yahr)
- ระยะที่ 1 : ในระยะเริ่มต้น ผู้ป่วยจะมีอาการไม่รุนแรงมาก เริ่มมีสั่นถึงแม้จะอยู่เฉย ๆ ก็ตาม เริ่มเคลื่อนไหวช้าลง กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง แต่ยังสามารถใช้ชีวิตตามปกติได้
- ระยะที่ 2 : อาการเริ่มชัดเจนกว่าระยะแรก อาการสั่นเริ่มลุกลามไปที่อวัยวะอีกข้าง เริ่มหลังงอ เดินช้าลง
- ระยะที่ 3 : มีปัญหาเรื่องการทรงตัว ลุก ยืนลำบาก มีโอกาสหกล้มได้ง่าย
- ระยะที่ 4 : ช่วยเหลือตัวเองได้น้อยลงกว่าเดิม ต้องมีผู้ดูแลอย่างใกล้ชิด
- ระยะที่ 5 : โรคพาร์กินสัน ระยะสุดท้ายเป็นระยะที่รุนแรงที่สุด ผู้ป่วยจะไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้เลย เช่น ไม่สามารถทานอาหารได้เอง มือหงิกงอ หากปล่อยไว้ จะกลายเป็นผู้ป่วยติดเตียง (Bedridden) ไปในที่สุด
ทั้งนี้ Parkinson ควรได้รับการรักษาให้เร็วที่สุด ยิ่งเร็วเท่าไรก็ยิ่งช่วยชะลอการพัฒนาระยะความรุนแรงของโรค และช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีด้วย
ใครบ้างที่เสี่ยงเป็นพาร์กินสัน?
- ผู้สูงอายุที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป
- ผู้ที่ใช้ยาทางจิตเวชบางประเภท
- พันธุกรรม : มีประวัติครอบครัวเป็นพาร์กินสัน เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคประมาณ 10-15%
- ผู้ที่อาศัยในนิคมอุตสาหกรรม สัมผัสหรือสูดดมสารเคมีบางชนิด เช่น แมงกานีส ทองแดง เป็นต้น
- ผู้ที่ได้รับอาการบาดเจ็บทางศีรษะอย่างรุนแรง หรือมีประวัติอุบัติเหตุทางศีรษะ
- ประกอบอาชีพที่เสี่ยงต่อการกระทบกระเทือนศีรษะ เช่น นักมวย นักฟุตบอล
ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เป็นพาร์กินสัน มีอะไรบ้าง?
- อายุ: อายุที่เพิ่มขึ้นเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญที่สุด ผู้สูงอายุที่มีอายุ 55 ปีขึ้นไป
- เพศ: ผู้ชายมีแนวโน้มที่จะเป็นพาร์กินสันมากกว่าผู้หญิง
- พันธุกรรม: มีประวัติครอบครัวเป็นพาร์กินสัน
- ผู้ที่อาศัยในนิคมอุตสาหกรรม สัมผัสหรือสูดดมสารเคมีบางชนิด เช่น แมงกานีส ทองแดง เป็นต้น
- ผู้ที่ได้รับอาการบาดเจ็บทางศีรษะอย่างรุนแรง
ผู้ป่วยพาร์กินสัน ไม่ควรกินอะไร?
- อาหารไขมันสูง ไม่ว่าจะเป็น ของทอด เนื้อสัตว์ติดมัน เป็นต้น
- อาหารแปรรูป อาหารหมักดอง
- อาหารที่มีรสจัด (เปรี้ยว เผ็ด เค็ม และหวาน)
- อาการที่มีโปรตีนสูง ในกรณีที่ต้องทานยา เพราะโปรตีนจะเข้าไปรบกวนการดูดซึมของยา ส่งผลให้ประสิทธิภาพของยาลดลงได้
- กรณีที่มีการใช้ยารักษากลุ่ม Levodopa ควรหลีกเลี่ยงธาตุเหล็ก เนื่องจากธาตุเหล็กจะลดการดูดซึมยา
โดยผู้ป่วยควรเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เช่น อาการที่มีเส้นใยสูงอย่างผัก และผลไม้ และแบ่งการรับประทานเป็นมื้อเล็ก ๆ เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาที่เกิดจากความดันโลหิตต่ำ อย่างอาการเวียนหัวเป็นต้น
โรคพาร์กินสัน วิธีรักษา มีอะไรบ้าง?
ปัจจุบัน พาร์กินสันยังไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่สามารถช่วยประคับประคองให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีและยาวนานที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ โดยแพทย์จะพิจารณาวิธีการรักษา ดังต่อไปนี้
- การรักษาด้วยการรับประทานยา เพื่อเพิ่มระดับโดพามีนให้สูงขึ้น
- การทำกายภาพบำบัดเข้มข้นอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างกล้ามเนื้อ และเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับกล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ให้สามารถใช้ชีวิตประจำวันด้วยตัวเองให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้
- การรักษาด้วยการผ่าตัดฝังเครื่องกระตุ้นสมองส่วนลึก โดยวิธีนี้จะใช้ในผู้ป่วยที่อาการของโรคดำเนินไปสู่ระยะท้ายแล้ว
การดูแลผู้ป่วยพาร์กินสัน
โดยทั่วไป อาการของ Parkinson จะค่อย ๆ ทรุดลงเรื่อย ๆ จนกระทบกับคุณภาพชีวิตในที่สุด และที่สำคัญโรคนี้ยังไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ คนในครอบครัวหรือผู้ดูแลจึงควรทำความเข้าใจและคอยช่วยดูแลผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีความสุข โดยวิธีการต่าง ๆ ดังนี้
- ช่วยผู้ป่วยในการบริหารร่างกาย เพื่อป้องกันการเกิดข้อยึดติด ฝึกการทรงตัว เพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ
- ระมัดระวังเรื่องอุบัติเหตุ การล้ม ปัญหาการกลืน การพูด
- ให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารที่มีกากใยสูง เช่น ผัก ผลไม้ เนื่องจากผู้ป่วยพาร์กินสันจะสามารถทำ กิจกรรมต่าง ๆ ได้ช้า จึงทำให้มักมีอาการท้องผูก
- ทำความเข้าใจผู้ป่วยและคอยดูแลสภาพจิตใจของผู้ป่วยด้วย เช่น ปัญหานอนไม่หลับ ซึ่งอาจส่งผลให้ผู้ป่วยมีปัญหาด้านจิตใจ และอาจนำไปสู่ภาวะซึมเศร้าได้
โรคพาร์กินสัน วิธีป้องกัน มีอะไรบ้าง?
ถึงแม้ว่าทางการแพทย์จะยังไม่ทราบสาเหตุของโรค แต่เราสามารถชะลอความเสื่อมของเซลล์สมองได้โดยการดูแลสุขภาพร่างกายและจิตใจ เพื่อชะลอการเสื่อมของเซลล์สมองและระบบประสาท เช่น ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ พักผ่อนให้เพียงพอ ไม่เครียดจนเกินไป ทั้งนี้ หากสังเกตเห็นตนเองหรือคนในครอบครัวเริ่มมีอาการผิดปกติ ควรปรึกษาแพทย์ให้เร็วที่สุด ยิ่งเร็วเท่าไรก็ยิ่งช่วยชะลอการพัฒนาระยะความรุนแรงของโรค และช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีด้วย
สำหรับผู้ที่สนใจรับบริการทำกายภาพบำบัดอย่างเข้มข้น เพื่อชะลอการความรุนแรงของโรค ควบคู่ไปกับการดูแลทางด้านจิตใจ ด้วยศาสตร์แห่งไคโก-โดะ ศาสตร์การฟื้นฟูแบบฉบับญี่ปุ่นที่มีประสิทธิภาพอย่ารอช้า ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
- ศูนย์ PNKG Recovery and Elder Care ชั้น 2 โรงพยาบาลพริ้นซ์ สุวรรณภูมิ ตั้งแต่เวลา 8:30 – 17:30 น. จันทร์ – เสาร์ (ปิดบริการวันอาทิตย์)
- โทร : 080-910-2124
- Line : PNKG
- Facebook : PNKG Recovery and Elder Care
