อัมพฤกษ์ อัมพาต คืออะไร รู้ก่อนรอด 5 สัญญาณโรคอัมพาตครึ่งซีก

อัมพฤกษ์ อัมพาต คืออะไร? ทำความรู้จักโรคฮิตที่สามารถเปลี่ยนชีวิตคนได้ในพริบตา อัมพฤกษ์ครึ่งซีก มีสาเหตุจากอะไร ทำไมถึงกลายเป็นโรคที่ใคร ๆ ก็สามารถเป็นได้ เมื่อภาวะอ่อนแรงกะทันหันไม่ใช่เรื่องไกลตัวที่เกิดเฉพาะผู้สูงอายุอย่างเดียว แต่วัยรุ่น วัยทำงานก็มีความเสี่ยงไม่แพ้กัน เปิด 5 สัญญาณ อัมพฤกษ์อัมพาตหรือโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) รู้ก่อน รับมือทัน รอดพิการถาวร

ภาวะอัมพฤกษ์ อัมพาต คืออะไร? 

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) หรือโรคอัมพฤกษ์อัมพาตที่คนไทยชอบเรียก คือ ภาวะที่สมองขาดเลือดไปเลี้ยง หรือมีเลือดออกในสมอง ทำให้เซลล์สมองที่โดนอุดจนเลือดไม่สามารถไหลผ่าน หรือเซลล์สมองที่โดนเลือดกดทับเสียหาย ส่งผลให้ร่างกายหรือความสามารถบางส่วนผิดปกติ เช่น เคลื่อนไหว ผิดปกติ ไม่สามารถสื่อสารได้ หรือมีอาการสับสน เป็นต้น โดยระดับความเสียหายของเซลล์สมองจะขึ้นอยู่กับช่วงเวลาที่เข้ารับการรักษา ยิ่งรับการรักษาเร็วเท่าไร ก็ยิ่งช่วยลดความเสียหายของเซลล์สมองได้มากเท่านั้น 

อัมพฤกษ์ อัมพาต แตกต่างกันอย่างไร?

เมื่อร่างกายมีปัญหาเรื่องการเคลื่อนไหว หลายคนมักจะเรียกว่าภาวะนี้ว่า อัมพฤกษ์อัมพาต แต่จริง ๆ แล้ว อาการอัมพฤกษ์อัมพาตไม่เหมือนกัน โดยมีความแตกต่างกัน ดังนี้

อัมพฤกษ์ (Hemiparesis/Paresis)

อัมพฤกษ์อาการภาวะที่แขนขาซีกใดซีกหนึ่งของร่างกาย อ่อนแรง เคลื่อนไหวได้ช้า แต่ยังพอสามารถเคลื่อนไหวหรือใช้งานได้บางส่วน เกิดจากเซลล์สมองได้รับความเสียหายบางส่วน หรือได้รับความเสียหายไม่รุนแรง โดยผู้ป่วยยังมีโอกาสฟื้นฟูความสามารถให้กลับมาใช้งานได้ ถ้าได้รับการรักษาและทำกายภาพบำบัดอย่างต่อเนื่องและไวที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้

อัมพาต (Paralysis/Hemiplegia)

ส่วนอัมพาตเป็นภาวะที่ซีกใดซีกหนึ่งของร่างกายไม่สามารถเคลื่อนไหวหรือใช้งานได้ ซึ่งเกิดจากการที่เซลล์สมองเสียหายอย่างรุนแรง โดยโอกาสในการฟื้นตัวกลับมาใช้งานได้เป็นปกติจะน้อยกว่าอัมพฤกษ์มาก ผู้ป่วยอาจต้องพึ่งพาผู้อื่นในการทำกิจวัตรประจำวัน หรือต้องใช้อุปกรณ์ช่วยในการเคลื่อนไหว

ทั้งนี้ อัมพฤกษ์อัมพาตเป็นภาวะที่เกิดจากสาเหตุเดียวกัน คือ โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) หรือความผิดปกติอื่น ๆ ของสมองและไขสันหลัง ยิ่งผู้ป่วยได้รับการวินิจฉัยและรักษาเร็วเท่าไร ก็ยิ่งลดความเสียหายของสมองและเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัวได้มากเท่านั้น

5 สัญญาณเตือนอาการอัมพฤกษ์ครึ่งซีก รู้ก่อนพิการถาวร

เพราะอัมพฤกษ์ครึ่งซีกเป็นอาการที่สามารถเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา บางคนเริ่มมีสัญญาณเตือนเล็ก ๆ แต่กลับมองข้ามเพราะคิดว่าไม่เป็นไร แต่กลับเปลี่ยนชีวิตไปตลอดกาล ซึ่งระดับความรุนแรงอาการจะขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของอาการและตำแหน่งสมองที่โดนทำลาย รู้ทัน 5 สัญญาณอัมพฤกษ์อาการ อาการแบบไหนควรรีบพบแพทย์

• มีอาการชา หรือแขนขาอ่อนแรงซีกใดซีกหนึ่ง
• ตามัว หรือมองไม่เห็น
• มีปัญหาการทรงตัว เดินเซ 
• ลิ้นแข็ง พูดไม่ชัด ติด ๆ ขัด ๆ พูดไม่เข้าใจ หรือสื่อสารไม่ได้
• ปวดศีรษะอย่างรุนแรง

ภาวะอัมพฤกษ์ อัมพาต เกิดจากอะไร? เปิด 5 สาเหตุหลักเมื่อร่างกายเสี่ยงแบบไม่รู้ตัว

เปิด 5 ต้นตอที่ทำให้เกิดโรคอัมพฤกษ์อัมพาต เมื่ออาการเคลื่อนไหวผิดปกติอาจเป็นสัญญาณอันตรายถึงชีวิตจากโรคที่เป็นอยู่โดยไม่รู้ตัว โดยภาวะอัมพาตอัมพฤกษ์ สาเหตุหลัก ๆ มีดังต่อไปนี้ 

• โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เมื่อสมองขาดเลือดจากโรคหลอดเลือดสมองตีบ หรือสมองเสียหายจากโรคหลอดเลือดสมองแตก ทำให้ร่างกายซีกใดข้างหนึ่งอ่อนแรง (อัมพฤกษ์) หรือขยับไม่ได้เลย (อัมพาต)
• ได้รับอุบัติเหตุรุนแรงทางสมองหรือไขสันหลัง เช่น รถชน หกล้ม ตกจากที่สูง อาจทำให้ระบบประสาทเสียหายเฉียบพลัน นำไปสู่การเป็นอัมพฤกษ์หรืออัมพาต
• เนื้องอกในสมองหรือไขสันหลัง ก้อนเนื้ออาจกดเบียดบริเวณที่ควบคุมการเคลื่อนไหวโดยตรง ส่งผลให้เกิดอัมพฤกษ์หรืออัมพาตได้เช่นกัน
• การติดเชื้อในระบบประสาท เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ สมองอักเสบ หรือวัณโรคที่ลามไปสมอง อาจส่งผลต่อการทำงานของสมองและไขสันหลัง
• โรคเกี่ยวกับระบบประสาทอื่น ๆ เช่น โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple Sclerosis) โรค ALS (กล้ามเนื้ออ่อนแรง) ก็อาจทำให้เกิดอาการคล้ายอัมพฤกษ์หรืออัมพาตได้เช่นกัน

ปัจจัยเสี่ยงที่กระตุ้นให้เกิดโรคจนนำไปสู่ภาวะอัมพฤกษ์อัมพาต

นอกจากโรคประจำตัวแล้ว ผู้ป่วยอัมพฤกษ์อัมพาตยังสามารถเกิดได้จากปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ ไม่ว่าจะเป็น 

• อายุที่มากขึ้น
• ความดันโลหิตสูง
• เบาหวาน
• ไขมันในเลือดสูง
• หัวใจเต้นผิดจังหวะ
• สูบบุหรี่
• ดื่มแอลกอฮอล์มาก
• ภาวะอ้วน
• ไม่ค่อยออกกำลังกาย
• ความเครียดสะสม
• พักผ่อนไม่เพียงพอ
• กรรมพันธุ์จากคนในครอบครัว ไม่ว่าจะเป็น พ่อ แม่ พี่น้อง หรือญาติสายตรงเป็นโรคหลอดเลือดสมองจะโอกาสที่จะเป็นผู้ป่วยอัมพฤกษ์อัมพาตสูง

ทำไมต้องรีบฟื้นฟูภาวะอัมพฤกษ์ อัมพาต?

ยิ่งผู้ป่วยได้รับการฟื้นฟูเร็วเท่าไร ยิ่งเพิ่มโอกาสที่จะกลับมาเคลื่อนไหวได้ใกล้เคียงปกติมากขึ้นเท่านั้น โดยเฉพาะในช่วง 0-6 เดือนแรก (Golden Period) ซึ่งเป็นช่วงนาทีทองที่สมองสามารถเรียนรู้ทักษะและฟื้นฟูเส้นประสาทได้ดี 

สรุป 5 วิธีรักษาอัมพฤกษ์ อัมพาตที่ควรรู้ ฟื้นฟูอย่างไรให้ได้ผลจริง 

อัมพาตครึ่งซีก รักษาหายไหม คำถามยอดฮิตที่ครอบครัวคาดหวังคำตอบมากที่สุด ซึ่งจริง ๆ แล้วภาวะนี้สามารถรักษาได้ โดยวิธีรักษาอัมพฤกษ์อัมพาตจะขึ้นอยู่กับสาเหตุการเกิด ระดับความรุนแรง และระยะเวลาที่เกิดอาการ โดยแพทย์จะทำการตรวจวินิจฉัยด้วยเครื่องมือทางการแพทย์ เช่น CT Scan หรือ MRI เพื่อหาสาเหตุของอาการ และให้การรักษาที่เหมาะสม โดยสามารถแบ่งวิธีการรักษาได้ 5 วิธี ได้แก่

• ใช้ยาสลายลิ่มเลือด (rtPA) หากเกิดจากโรคหลอดเลือดสมองไม่เกิน 4.5 ชั่วโมง
• การรักษาด้วยวิธีผ่านสายสวนหลอดเลือดสมอง กรณีที่เส้นเลือดสมองตีบเส้นใหญ่ ให้ยาละลายลิ่มเลือดแล้วผู้ป่วยอาการไม่ดีขึ้น หรือมารักษาที่โรงพยาบาลช้ากว่า 4.5 ชั่วโมง เพื่อให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงสมองส่วนที่ขาดเลือดได้
• การฝังเข็ม เพื่อกระตุ้นให้ระบบประสาทและสมองที่เสียหายฟื้นตัวและช่วยให้เลือดไหลเวียนไปยังสมองและร่างกายได้ดีมากยิ่งขึ้น
• ควบคุมความดันหรือผ่าตัด หากเกิดจากหลอดเลือดแตก
• รักษาโรคเรื้อรังควบคู่กันไป เช่น เบาหวาน ความดัน หรือไขมันในเลือด

รู้ก่อน ป้องกันได้ วิธีลดความเสี่ยงอัมพฤกษ์ อัมพาตด้วยตัวคุณเอง

เพราะโรคอัมพฤกษ์อัมพาตอาจเกิดขึ้นโดยไม่ทันตั้งตัว ยิ่งรู้ก่อน ยิ่งป้องกันได้ก่อน แค่เริ่มจากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตและดูแลตัวเองด้วย 7 วิธีง่าย ๆ ก็ช่วยลดความเสี่ยงได้โดยไม่ต้องลงทุนมาก 

• จัดการความเครียด และพักผ่อนให้เพียงพอ 
• ปรับพฤติกรรมการทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ ลดมัน เค็มและหวาน 
• ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม 
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่างน้อยวันละ 30 นาที
• หากมีโรคประจำตัว เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคลิ้นหัวใจ โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ (AF) โรคอ้วน เป็นต้น ต้องรับประทานยาและพบหมอตามนัด
• ตรวจสุขภาพประจำปี และพบแพทย์เป็นประจำ เพื่อประเมินความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้
• หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และลดการสูบบุหรี่ให้น้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ 

การดูแลสุขภาพและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต นอกจากจะช่วยห่างไกลอัมพฤกษ์อัมพาตแล้ว ยังช่วยให้ร่างกายแข็งแรงห่างไกลจากสาเหตุของโรคต่าง ๆ ที่เป็นอย่ารอให้สัญญาณโรคร้ายมาเตือน เริ่มเปลี่ยนแปลงง่าย ๆ วันนี้ เพื่ออนาคตที่ดีกว่าเดิม

ฟื้นฟูเร็ว มีชัยไปกว่าครึ่ง แชร์วิธีดูแลผู้ป่วยอัมพฤกษ์ อัมพาตอย่างไรให้เห็นผล

แชร์ 4 เทคนิคการดูแลและฟื้นฟูผู้ป่วยอัมพฤกษ์อัมพาตอย่างไรให้ได้ผลจริง เพราะภาวะอัมพฤกษ์อัมพาตไม่ใช่จุดจบของชีวิต ยิ่งได้รับการดูแลและฟื้นฟูอย่างถูกวิธีเร็วเท่าไร ก็ยิ่งเพิ่มโอกาสกลับมาใช้ชีวิตใกล้เคียงปกติได้เร็วมากขึ้น โดยมีรายละเอียด ดังต่อไปนี้

การทำกายภาพบำบัดอย่างต่อเนื่อง

เพราะอาการอัมพฤกษ์ส่งผลต่อกล้ามเนื้อ การทรงตัว และความสามารถในการเคลื่อนไหวร่างกายของผู้ป่วยโดยตรง ทำให้ผู้ป่วยจะใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่บนเตียง ไม่ค่อยได้เคลื่อนไหวร่างกาย ทำให้เกิดภาวะถดถอยทางร่างกาย (Disuse Syndrome) ผู้ป่วยจะเริ่มเหนื่อยหรือเจ็บเมื่อมีการเคลื่อนไหว กล้ามเนื้อแขนขาลีบเล็กลง ซึ่งจะนำไปสู่ภาวะติดเตียง (Bedridden) ในที่สุด การทำกายภาพบำบัดจึงเป็นหัวใจสำคัญในการฟื้นฟูร่างกายให้กลับมาใช้งานได้ใกล้เคียงเดิมมากที่สุด ไม่ว่าจะเป็น 

• การฝึกพื้นฐานการทรงตัว ตั้งแต่การนั่ง การยืน การเคลื่อนไหวร่างกาย และการเดินตามลำดับ 
• การยืดเหยียด ดัดข้อต่อ เพื่อป้องกันข้อต่อยึดติดและกล้ามเนื้อลีบฝ่อ 
• การใช้เครื่องมือช่วยพัฒนาแรงและความยืดหยุ่น

เพื่อกระตุ้นกล้ามเนื้อซีกที่อ่อนแรงให้กลับมาทำงานได้มากขึ้น โดยซีกที่ไม่มีอาการอ่อนแรงจะต้องแข็งแรงมากกว่าเดิม เพื่อเป็นกล้ามเนื้อหลักในการเคลื่อนไหวร่างกาย โดยการทำกายภาพบำบัดสำหรับผู้ป่วยอัมพฤกษ์อัมพาตควรทำอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ (Intensive Rehabilitation) อย่างน้อยวันละ 2 ชม.ขึ้นไป และ 3-4 วันต่อสัปดาห์ขึ้นไป

การฝึกพูดและกลืน 

สำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหาด้านการสื่อสาร เช่น ลิ้นแข็ง ไม่สามารถสื่อสารได้ หรือพูดติด ๆ ขัด ๆ หรือมีปัญหาการทานอาหาร เช่น มีอาการสำลักบ่อย หรือไม่ค่อยยอมกลืนอาหาร (ภาวะกลืนลำบาก) มีสายอาหาร (NG Tube) ผู้ที่มีปัญหาเหล่านี้ควรได้รับการฝึกกับนักกิจกรรมบำบัด (OT) หรือนักอรรถบำบัด (ST) โดยตรง เพื่อฟื้นฟูการออกเสียง การใช้ลิ้น และกล้ามเนื้อที่ใช้ในการพูดหรือการกลืนโดยเฉพาะ

การฝึกกิจวัตรประจำวัน (ADL Training)

นอกจากนี้ การฝึกกิจวัตรประจำวัน (ADL Training) เองก็มีความสำคัญเช่นกัน เนื่องจาก ผู้ป่วยที่มีภาวะอัมพฤกษ์ครึ่งซีก ส่วนใหญ่จะไม่ได้ใช้กล้ามเนื้อในซีกที่อ่อนแรง จนเกิดภาวะเมินต่อข้างที่อ่อนแรง (Neglect Syndrome) ซึ่งเป็นภาวะที่ผู้ป่วยจะแสดงอาการเพิกเฉย ไม่สนใจร่างกายด้านที่มีอาการอ่อนแรง และใช้แรงแต่ซีกที่ยังแข็งแรงอยู่เป็นหลัก จนเหมือนไม่มีร่างกายอีกซีกอยู่ การทำกายภาพบำบัดควบคู่กับการฝึกกิจวัตรประจำวัน (ADL Training) เช่น 

• การฝึกการรับประทานอาหาร 
• การฝึกเข้าห้องน้ำ 
• ขับถ่าย 
• อาบน้ำ 
• สระผม 
• แปรงฟัน 
• ใส่เสื้อผ้า 
• หรือใส่รองเท้าด้วยตัวเอง ฯลฯ 

จะมีส่วนช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดี (Quality of life) ช่วยเหลือตัวเองได้มากขึ้น ลดการพึ่งพาคนรอบข้าง สามารถใช้ชีวิตได้อย่างมั่นใจและเห็นคุณค่าของการมีชีวิตอยู่มากยิ่งขึ้น 

สนับสนุนจากครอบครัวและกำลังใจผู้ป่วย

และสิ่งที่สำคัญที่สุดในการฟื้นฟูความสามารถของผู้ป่วย คือ กำลังใจหรือการสนับสนุนจากคนรอบข้าง ผู้ดูแลหรือสมาชิกในครอบครัวควรเข้าใจสภาวะทางจิตใจของผู้ป่วย คอยให้กำลังใจเสมอ ไม่กดดัน และดูแลอย่างเข้าใจ เมื่อผู้ป่วยมีแรงใจและสภาพจิตใจที่พร้อม ก็จะทำให้ผู้ป่วยให้ความร่วมมือในการทำฟื้นฟูสมรรถภาพมากยิ่งขึ้น ซึ่งจะช่วยให้ผู้ป่วยมีพัฒนาการมากยิ่งขึ้น 

สำหรับผู้ที่กำลังมองศูนย์ฟื้นฟูภาวะอ่อนแรง หรืออัมพฤกษ์ อัมพาตโดยเฉพาะ ด้วยการทำกายภาพบำบัด กิจกรรมบำบัดในรูปแบบ Intensive ผ่านการออกแบบแผนการรักษาที่เหมาะสม เพื่อให้การฟื้นฟูผู้ป่วยมีประสิทธิภาพสูงสุด สามารถติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่

• ศูนย์ PNKG Recovery and Elder Care ชั้น 2 โรงพยาบาลพริ้นซ์ สุวรรณภูมิ ตั้งแต่เวลา 8:30 – 17:30 น. จันทร์ – เสาร์ (ปิดบริการวันอาทิตย์)
• Tel : 080-910-2124
• Line : PNKG
• Facebook : PNKG Recovery and Elder Care

คำถามที่พบบ่อย