4 วิธีดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองตีบให้แข็งแรง ลดเสี่ยงป่วยซ้ำ

แชร์ 4 วิธีดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองตีบอย่างไรให้ฟื้นตัวดีและมีประสิทธิภาพ ดูแลผู้ป่วย Stroke ยังไงให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี ลดโอกาสเกิดโรคซ้ำ อัปเดตฉบับผู้เชี่ยวชาญด้านการฟื้นฟูและการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ตามหลักการดูแลผู้ป่วยเส้นเลือดในสมองตีบและโรคหลอดเลือดสมองของศูนย์ PNKG Recovery and elder care

4 เทคนิคการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง หลังได้รับการรักษา

การดูแลผู้ป่วย stroke หรือผู้ป่วยโรคเส้นเลือดสมองตีบ (Ischemic Stroke) ด้วยความเข้าใจและเหมาะสมอย่างต่อเนื่อง นอกจากจะช่วยพัฒนาทักษะความสามารถที่จำเป็นในการชีวิตแล้ว ยังช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคซ้ำได้อีกด้วย โดย 4 แนวทางการดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่ถูกต้องและเหมาะสม มีรายละเอียด ดังต่อไปนี้ 

1. การฟื้นฟูสมรรถภาพอย่างต่อเนื่องและเหมาะสม

การฟื้นฟูสมรรถภาพเป็นสิ่งที่ทางครอบครัวและผู้ดูแลควรให้ความสำคัญเป็นอันดับแรก ๆ หลังทำการรักษา โดยเฉพาะในช่วง Golden Period (ช่วง 0-6 เดือนแรก นับตั้งแต่วันที่มีอาการ) ซึ่งเป็นช่วงที่สมองสามารถเรียนรู้และฟื้นฟูได้อย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด โดยแผนการฟื้นฟูควรจะมีรูปแบบที่เหมาะสมกับความสามารถของผู้ป่วย ฝึกอย่างต่อเนื่อง และสามารถปรับความซับซ้อนหรือความยากในการฝึกได้ เมื่อผู้ป่วยมีพัฒนาการที่ดีขึ้นตามลำดับ

• กายภาพบำบัด (Physical Therapy) : สำหรับกลุ่มผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) จะเน้นการฝึกการเคลื่อนไหวเป็นหลัก โดยจะเริ่มจากการทรงตัว การยืน และการเดินตามลำดับ เพื่อเพิ่มกล้ามเนื้อ ความแข็งแรงและความยืดหยุ่นให้กับกล้ามเนื้อ และเพิ่มความทนทาน (Endurance) ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถเคลื่อนไหวได้นานและไกลมากยิ่งขึ้น
• กิจกรรมบำบัด (Occupational Therapy)
  • ฝึกกลืนอาหาร สำหรับผู้ป่วยที่มีภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia) มีสายอาหาร (NG Tube) หรือมีปัญหาด้านความคิดและความเข้าใจ (Cognitive)
  • ฝึกพูด (Speech Therapy) : สำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหาด้านการสื่อสาร ลิ้นแข็ง พูดไม่ชัด หรือไม่สามารถสื่อสารได้ 
  • ฝึกการใช้แขน ข้อมือ และนิ้วมือ สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการอ่อนแรงซีกใดซีกหนึ่ง 
  • ฝึกการรับรู้และความเข้าใจ (Cognitive Training) : พัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์ และการตัดสินใจ ในกลุ่มผู้ป่วยที่มีอาการสับสน หรือมีปัญหาด้านความจำโดยเฉพาะ 
• การฝึกกิจวัตรประจำวัน (ADLs) : เป็นรูปแบบการฝึก เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับไปทำกิจวัตรประจำวันด้วยตัวเองให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ เช่น การฝึกเข้าห้องน้ำ ทำความสะอาดด้วยตัวเองเมื่อทำธุระเสร็จ ฝึกอาบน้ำ สระผม แปรงฟัน การใส่เสื้อผ้า การรับประทานอาหาร รวมถึงการใส่ถุงเท้าและรองเท้าด้วยตัวเอง เป็นต้น 

การฟื้นฟูอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอตามแผนการรักษาที่กำหนด จะช่วยให้ผู้ป่วยมีพัฒนาการที่ดีขึ้นเรื่อย ๆ ลดอาการและมีคุณภาพชีวิตที่ดีในระยะยาว นอกจากจะช่วยพัฒนาทักษะการเคลื่อนไหว และทักษะที่จำเป็นในการใช้ชีวิตแล้ว ยังช่วยเยียวยาทานด้านจิตใจ และช่วยลดโอกาสเกิดความเครียด วิตกกังวล หรือหมดความมั่นใจในตัวเอง ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะซึมเศร้าได้อย่างตรงจุดอีกด้วย 

2. ควบคุมปัจจัยเสี่ยงอย่างเข้มงวด

โดยทั่วไป กลุ่มผู้ป่วยที่เคยเป็นโรคหลอดเลือดสมองทุกเคส มีความเสี่ยงที่จะเกิดโรคซ้ำได้มากกว่าคนทั่วไป เนื่องจาก รอยโรคที่เป็นอยู่ ประกอบกับพฤติกรรมการใช้ชีวิต และปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ การควบคุมปัจจัยเสี่ยง และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต จึงเป็นอีกหนึ่งวิธีดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองตีบที่ควรให้ความสำคัญ 

• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง และอาหารรสจัด (โรคเส้นเลือดในสมองตีบห้ามกินอะไร 7 อาหารควรงดลดเสี่ยงทรุด : คลิกที่นี่)
• งดสูบบุหรี่และหลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน 
• พักผ่อนให้เพียงพอ
• จัดการกับความเครียดอย่างเหมาะสม

3. การดูแลสภาวะทางจิตใจและอารมณ์

การดูแลผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง นอกจากด้านกายภาพแล้ว การฟื้นฟูด้านอารมณ์และจิตใจก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน เพราะโรคนี้ไม่ได้กระทบแค่ร่างกายเพียงอย่างเดียว แต่ยังส่งผลต่อสภาพจิตใจและอารมณ์ของผู้ป่วยโดยตรง โดยการดูแลผู้ป่วย stroke ทางด้านจิตใจสามารถเริ่มได้จาก

• การให้กำลังใจ เมื่อผู้ป่วยมีอาการหงุดหงิด หรือท้อแท้ 
• เปลี่ยนสภาพแวดล้อมภายในบ้านให้ปลอดโปร่ง และปลอดเปลี่ยน เพื่อลดความเครียดที่อาจเกิดขึ้นได้ 
• สนับสนุนให้ผู้ป่วยได้ทำกิจกรรม เพื่อมีปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนหรือผู้อื่นมากขึ้น ซึ่งนอกจากจะช่วยลดความเหงา หรือความครียดแล้ว ยังช่วยให้ผู้ป่วยรู้สึกมีคุณค่า และมีกำลังใจในการฟื้นฟูมากขึ้นด้วย
• หากผู้ป่วยมีอาการเบื่อหน่าย ไม่สนใจสิ่งต่าง ๆ ที่เคยชอบ นอนไม่หลับ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการประเมินและรักษา

4. รับประทานยาและการติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ

และเทคนิคสุดท้ายในการการดูแลผู้ป่วยเส้นเลือดในสมองตีบ คือ การรับประทานยาและการติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันการเกิดโรคซ้ำ และควรปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด เพื่อคุณภาพชีวิตในระยะยาว  

• รับประทานยาโรคประจำตัวอย่างเคร่งครัด ไม่ว่าจะเป็นยาเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง ยาต้านเกล็ดเลือด หรือยาละลายลิ่มเลือด หรือโรคอื่น ๆ เพื่อป้องกันการเกิดโรคซ้ำและภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ
• การติดตามการรักษากับแพทย์อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้แพทย์สามารถประเมินอาการ ปรับยา และให้คำแนะนำในการดูแลสุขภาพได้อย่างเหมาะสม
• สังเกตอาการผิดปกติตามหลัก Be Fast Stroke เช่น แขนขาอ่อนแรง ซีกใดซีกหนึ่ง หน้าเบี้ยว พูดไม่ชัด มองเห็นลำบาก ปวดศีรษะรุนแรง หรือเวียนศีรษะ หากมีอาการเหล่านี้ ควรรีบไปพบแพทย์ทันที
• ตรวจสุขภาพประจำปี

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับวิธีดูแลผู้ป่วยหลอดเลือดสมองตีบ